Tu-144, huyền thoại máy bay siêu thanh của Liên Xô

Chiếc máy bay siêu thanh đầu tiên và cũng là cuối cùng của Liên Xô bắt đầu được nghiên cứu từ năm 1960, cùng thời điểm với dự án Concorde của Anh và Pháp. Hãng Tupolev bị chỉ trích là đã sử dụng tình báo công nghiệp để copy các công nghệ mang tính quyết định của máy bay siêu thanh Concorde. Nhưng hầu hết các chuyên gia đều cho rằng, sự tương đồng giữa hai loại máy bay này là do các công trình sư cùng tìm ra giải pháp giống nhau cho những vấn đề họ đều gặp phải.

Tu-144 bay lần đầu vào ngày 31/12/1968, trước hai tháng so với chuyến bay mở màn của Concorde. Đúng 5 tháng sau vào ngày 5/6/1969, Tu-144 cũng trở thành chiếc máy bay chở khách đầu tiên trong lịch sử đạt tốc độ vượt bức tường âm thanh. Nhìn chung, Tu-144 có chất lượng ngang với đối thủ đến từ Tây Âu, nhưng vượt trội hơn về tốc độ tối đa và trần bay. Điều này giúp Tu-144 giảm tiếng ồn hơn cho những thành phố bên dưới mà nó bay qua so với Concorde.

Tuy nhiên, Tu-144 vẫn mang một nhược điểm truyền thống của ngành chế tạo máy bay Liên Xô, đó là sức “uống” nhiên liệu quá lớn. Điều này được bù đắp phần nào bởi thiết kế có tính khí động học rất cao, đảm bảo cho nó có thể bay xa 6.500 km với 70 tấn nhiên liệu. Trong khi Concorde tiêu tốn hết 95 tấn nhiên liệu cho quãng đường 7.500 km.

Nhưng chiếc máy bay siêu thanh của Liên Xô đã thiếu may mắn hơn so với người anh em cùng thế hệ. Sự cố nghiêm trọng đầu tiên của Tu-144 chính là thảm kịch tại sân bay Le Bourget, Paris vào ngày 3/6/1973, khi nó đang bay trình diễn. Nguyên nhân của tai nạn này là do một chiếc phi cơ chiến đấu Mirage của Pháp xuất hiện tại khu vực bay với mục đích chụp ảnh “con chim sắt” siêu tốc của Liên Xô. Việc phải thao tác đột ngột để tránh va chạm đã khiến Tu-144 bị mất kiểm soát và đâm xuống đất làm 13 người thiệt mạng, gồm 7 người dưới mặt đất và phi hành đoàn 6 người.

Thảm kịch tại Pháp đã không thể ngăn được Tu-144 thực hiện các chuyến bay thương mại đầu tiên từ Matxcơva đi Alma-Ata (Kazakhstan) bắt đầu từ ngày 26/12/1975. Nhưng sứ mệnh của chiếc máy bay chở khách siêu thanh đầu tiên trên thế giới này đã kết thúc bởi một thảm kịch thứ hai ngày 23/5/1978. Khi đó, một chiếc Tu-144D phiên bản tiên tiến đã phải hạ cánh khẩn cấp xuống Yegoryevsky, gần Matxcơva, do một trong những ống dẫn nhiên liệu bị nổ gây cháy. Hai trong số phi hành đoàn 7 người của chuyến bay định mệnh này thiệt mạng.

Tới ngày 1/6/1978, ban giám đốc hãng hàng không quốc gia Liên Xô Aeroflot quyết định hủy các chuyến bay chở khách của Tu-144. Sau đó, một trong những chiếc Tu-144D cải tiến còn được sử dụng trong một thời gian ngắn để chở hàng khẩn cấp giữa Matxcơva và Khabarovsk. Trong những năm từ 1995 đến 1999, một chiếc Tu-144 khác còn được khai thác như một phòng thí nghiệm bay trong dự án chung Nga-Mỹ, tìm hiểu tương lai của việc đi lại bằng máy bay siêu thanh.

Bên cạnh những thảm kịch tai nạn, một nhân tố khác góp phần kết liễu niềm tự hào Tu-144 chính là tiềm năng thương mại quá thấp. Trong khi máy bay Concorde của Anh và Pháp, vốn cũng ngốn chi phí cao khi khai thác, nhưng nhờ sự ủng hộ của số đông người phương Tây coi thời gian là tiền bạc và cần di chuyển nhanh liên lục địa, nên nó vẫn tồn tại và sinh lợi.

Còn tại Liên Xô thì không có nhiều người “khát” thời gian như vậy và điều này đồng nghĩa với việc tốc độ chóng mặt của Tu-144 chỉ là điều không cần thiết. Do nhu cầu thấp nên trong suốt 8 năm sản xuất, Liên Xô chỉ cho ra lò 16 chiếc máy bay siêu thanh loại này. Bẩy chiếc trong số đó đang nằm trong các bảo tàng hàng không ở Nga và nước ngoài.

“Gương mặt” mang ấn tượng khí động học của Tu-144. Ảnh: Airliners.

Còn Concorde khai thác thương mại từ năm 1976 và hai hãng hàng không khổng lồ của châu Âu là British Airways và Air France thường xuyên sử dụng máy bay siêu thanh này cho đường bay bận rộn Paris – New York và London – New York. Thời gian bay thông thường dài 7 tiếng để vượt Đại Tây Dương đã được rút ngắn xuống còn 3 tiếng rưỡi với Concorde. Tổng cộng có 14 chiếc Concorde được xuất xưởng, trong đó British Airways khai thác 5 chiếc và Air France 4 chiếc. Số còn lại dùng làm máy bay dự phòng và sau đó trở thành nguồn cung cấp phụ tùng.

Nhưng cho dù có thời gian tung cánh dài hơn so với Tu-144 thì Concorde cũng không tránh khỏi số phận như người anh em của nó khi phải chấm dứt sứ mệnh bởi một tai nạn thảm khốc. Ngày 25/7/2000, chiếc Concorde mang số hiệu 203 của hãng Air France cất cánh từ phi trường Charles de Gaulle Paris để đi New York. Trong khi đang ngóc đầu rời đường băng, bộ càng bánh của nó đã đâm phải một mảnh kim loại dài 40 cm văng ra từ động cơ của một chiếc DC-10 cất cánh trước đó vài phút.

Miếng kim loại trên bật mạnh và tạo ra lỗ thủng trên một trong những bình chứa nhiên liệu của Concorde. Dầu lập tức phun trào và nhanh chóng bắt lửa vào chiếc động cơ phản lực đang hoạt động hết tốc lực. Tổ lái cố gắng tiếp tục chu trình cất cánh, để sau đó sẽ quay đầu và hạ cánh xuống sân bay Le Bourget gần đó nhưng kế hoạch này bất thành. Chiếc Concorde lao xuống đất làm chết toàn bộ 109 người trên khoang cùng 4 người dưới mặt đất.

Có một điều thật trớ trêu là nơi chiếc Concorde đâm xuống chỉ cách vài km nơi chiếc máy bay siêu thanh Tu-144 của Liên Xô lâm nạn năm 1973. Thảm kịch năm 2000 đòi hòi một khoản chi phí nâng cấp khổng lồ, để đảm bảo những chiếc Concorde khác có thể an toàn hơn. Nhưng cũng từ đây nhu cầu đi lại bằng máy bay siêu thanh không còn nữa và hoạt động của Concorde trở nên thua nỗ nặng. Trong bối cảnh khó khăn này vụ tấn công 11/9/2001 khiến ngành hàng không dân dụng rơi vào khủng hoảng và năm 2003, toàn bộ các máy bay Concorde chấm dứt hoạt động.

Các thông số kỹ thuật của TU-144D

Tổ lái: 3 người Số ghế: 120 đến 140 nhưng thường chở từ 70 đến 80 hành khách Chiều dài: 65,50 mét Sải cánh: 28,80 mét Chiều cao: 10,50 mét Tốc độ tối đa: 2.500 km/h (Mach 2.35) Tốc độ hành trình: 2.300 km/h (Mach 2.16) Tầm bay tối đa: 6.500 km Trần bay tối đa: 18.000 mét

Nguồn: vnexpress.net